Zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci
W pierwszych latach życia dzieci uczą się odbierać świat wszystkimi zmysłami. Wszystko, czego doświadczają, musi zostać przetworzone przez rozwijający się układ nerwowy. Ta żmudna i skomplikowana nauka jest niezbędna do tego, by we właściwy sposób odbierać wszelkie bodźce. Jeśli sposób odbierania bodźców z otoczenia przebiega nieprawidłowo, możemy mówić o zaburzeniach integracji sensorycznej.
Czym jest integracja sensoryczna (SI)?
Integracją sensoryczną nazywa się zdolność układu nerwowego do prawidłowego reagowania na bodźce. Jeśli wszystko działa jak należy, potrafimy właściwie odpowiedzieć na bodziec. Przykładowo jeśli się oparzymy, cofniemy rękę. Jeżeli natomiast bodźce przetwarzane są niewłaściwie i zmysły nie potrafią dobrze zinterpretować dochodzących do nich informacji, możemy mówić o zaburzeniach integracji sensorycznej. Pojawiają się wtedy rozmaite objawy, które świadczą o nadwrażliwości lub niewrażliwości na dany bodziec, a także problemy z zachowaniem oraz nauką.
Dysfunkcje integracji sensorycznej
Sygnały świadczące o nieprawidłowościach w obszarze integracji sensorycznej mogą być bardzo zróżnicowane. Różne też może być ich nasilenie. Zaburzenia mogą dotyczyć tzw. modulacji sensorycznej, czyli tego, w jaki sposób dziecko reaguje na bodźce płynące z otoczenia. Możemy spotkać się z nadreaktywnością, niewrażliwością na nie, a także poszukiwaniem bardziej intensywnej stymulacji zmysłów. Dziecko może mieć także trudności z interpretacją i rozróżnianiem bodźców (czyli tzw. dyskryminacją sensoryczną), a także trudności z motoryką małą oraz dużą w obrębie planowania ruchu i jego realizacji.
Objawy zaburzeń SI
Zaburzenia SI mogą objawiać się w obszarze każdego zmysłu. Gdy dotyczą dotyku, dziecko może na przykład nadmiernie reagować na takie bodźce, jak przytulanie czy dotyk. Pojawia się intensywna reakcja na niektóre faktury, ubrania, gryzące metki, ubrudzenie się i tym podobne kwestie. Z kolei dzieci podreaktywne mogą zupełnie nie zauważać docierających do nich bodźców (np. dotknięcia). Gdy zaburzenia wiążą się ze słuchem, zbytni hałas albo konkretny dźwięk może na przykład doprowadzić dziecko do histerii lub innych gwałtownych zachowań. Mogą pojawić się też problemy z rozróżnianiem dźwięków czy wyłapywaniem ich z gwarnego tła. W przypadku zmysłu smaku dziecko może nie tolerować niektórych konsystencji. Dużym utrudnieniem dla dziecka są również zaburzenia w obszarze odczuwania własnego ciała. Dotyczą pozycji ciała, kontrolowania i planowania ruchów. Dziecko może na przykład mieć ogromne trudności z nauką jazdy na rowerze, utrzymaniem równowagi albo omijaniem przeszkód na swojej drodze.
Na co należy zwrócić uwagę?
Warto pamiętać, że nie każdy objaw związany z odbiorem sygnałów z otoczenia jest od razu zaburzeniem SI. Z pewnością należy zgłosić się do specjalisty, gdy trudności w obszarze integracji sensorycznej zaczynają utrudniać codzienne funkcjonowanie — na przykład czynności pielęgnacyjne czy uczenie się nowych rzeczy. Istotny jest też rozwój mowy, rozwój ruchowy i podejmowane aktywności. Trzeba również wyeliminować wszelkie dysfunkcje narządów zmysłów, by mieć pewność, że to nie one są przyczyną zaburzeń.
Na czym polega terapia integracji sensorycznej?
Terapia SI prowadzona jest w formie zabawy. Wykorzystuje się wyjątkowo zróżnicowane pomoce — od przedmiotów o różnych fakturach aż po huśtawki czy równoważnie. Terapeuta proponuje dziecku różnorodne czynności. Wszystkie zabawy mają na celu oswajać dziecko z bodźcami i uczyć prawidłowej ich interpretacji oraz reakcji na nie. Bujanie się, zabawy polegające na mocnym docisku, wszelkie aktywności związane ze zmysłem dotyku, ugniataniem, poznawaniem faktur, konsystencji czy temperatur — wszystko to pomaga dziecku w nauce właściwego zarządzania bodźcami.